Cegła klinkierowa – zalety i możliwości

Cegła klinkierowa to bardzo trudny i wymagający w tworzeniu materiał posiadający ogromną ilość zalet, ale i pewne niedoskonałości. To także materiał, który w rękach doświadczonego murarza potrafi przyjmować formy, którymi zachwycają się pokolenia.

Historia cegły w skrócie

Historia cegieł ceramicznych stosowanych obecnie często  jako okładzina elewacji jest długa. Najwcześniej zalety cegieł odkryli i wykorzystywali mieszkańcy starożytnej Mezopotamii, Egiptu i Babilonu. Stosowały ją również cywilizacje Dalekiego Wschodu -„budowniczowie” hinduscy i chińscy. Pierwsze cegły, które pojawiły się na przełomie V i VI tysiąclecia przed naszą erą, nie były wypalane a jedynie suszone na słońcu. Początkowo wyrabiano cegły z samej gliny lub gliny z dodatkiem piasku.  Z czasem zaczęto dodawać do niej trawę i liście  by ograniczyć pękanie materiału w czasie suszenia. Znacznie większą trwałość cegieł zyskano dzięki procesowi ich wypału. Miało to miejsce w połowie III tysiąclecia p.n.e. w Mezopotamii. Ogromny wpływ na popularyzację tego materiału i sztuki jego produkcji mieli Rzymianie. To właśnie oni „rozwijając” sztukę prowadzenia wojen i prowadząc krwawą  politykę podbojów zupełnie nieświadomie podarowali wszystkim podbitym przez siebie krajom jedną dobrą rzecz – cegłę.  Rzymianie jako pierwsi rozwinęli też konstrukcje na bazie łuku. Dało to możliwość konstruowania nowego rodzaju przykryć otworów okiennych i drzwiowych. Przestrzennym rozwinięciem zastosowania łuków były różnego rodzaju sklepienia, z czasem powszechnie stosowane we wszelkiego rodzaju budynkach publicznych. Przykłady rzymskiego budownictwa z cegły z tamtego okresu, a zwłaszcza sklepienia i łuki możemy podziwiać do dziś.

Cegła to również podstawowy materiał budowlany Europy średniowiecznej – idealny budulec na miejskie mury obronne, fosy, zamki i obiekty sakralne. Od XII wieku centrami budownictwa ceglanego stały się  Francja i Niemcy. Począwszy od architektury romańskiej, poprzez Gotyk aż do Renesansu – cegła ze względu na swą wytrzymałość, trwałość i wszechstronne zastosowanie  zawsze była bardzo cenionym i pożądanym materiałem konstrukcyjnym.

Pomimo tego, że maszynową produkcję cegieł rozpoczęli Anglicy, to epokowy przełom w produkcji cegieł został dokonany w Niemczech. Zastosowanie prasy ceglarskiej berlińskiego fabrykanta Schlickeysena w roku 1854 i prusko-austriackie zgłoszenie patentowe na piec kręgowy do wypału ceramiki budowlanej, skonstruowanego przez Friedricha Hoffmanna w roku 1858, były prawdziwymi „krokami milowymi” umożliwiającymi przemysłową produkcję cegieł.

Cegła w czasach współczesnych

Obecnie cegła nie jest już co oczywiste materiałem jak kiedyś wykorzystywanym masowo do wznoszenia murów – tu jej miejsce zajęły wielkogabarytowe pustaki i bloczki. Odnalazła się jednak jako element estetyczny (cegła elewacyjna) i po raz kolejny przeżywa swój renesans. Uznana przed laty za „drogą” i  wyparta  przez tańsze tynki i siding ponownie wraca (ze względu na trwałość i ponadczasowy charakter) masowo do naszych domów, ogrodów a także ulic i parków gdzie znów możemy podziwiać ją na elewacjach budynków, ogrodzeniach, parkanach i  innych elementach małej i dużej architektury.

Cegła klinkierowa czy licowa?

Najbardziej znaną i często stosowaną, ze względu na swe walory techniczne oraz estetyczne, odmianą cegieł są „cegły klinkierowe”.  Nazwa „Klinkier” pochodzi prawdopodobnie od holenderskiego słowa „klingen” (czyt. klinken) czyli dzwonić. Cegły klinkierowe bowiem charakteryzują się „metalicznym” dźwiękiem podczas uderzania jednej cegły o drugą. Nazwa ta jest obecnie często nadużywana w stosunku do innej grypy cegieł tzw. „cegieł licowych”. Czym się różnią? Przyjęło się wśród ceramików uważać, że aby cegłę móc nazwać klinkierową powinna ona jako wyrób finalny charakteryzować się pewnymi cechami:

Jeśli cegła nie spełnia choć jednego z ww. parametrów formalnie nie można jej nazwać klinkierową, a co najwyżej jeśli jest mrozoodporna – cegłą  licową (do tej grupy należą niemal wszystkie cegły tzw. ręcznie formowane). Cegłę, która nie jest mrozoodporna (mimo, że spełnia wszystkie inne wymagania) nazywa się cegłą budowlaną i po wmurowaniu należy ją chronić przed działaniem czynników zewnętrznych przez np. otynkowanie.

Rodzaje cegieł

W każdym kraju – także w Polsce – istnieją pewne „nawyki” – wynikające z tradycji produkcji cegły w danym regionie. W Polsce najczęściej spotykanym formatem jest format RF 250x120x65mm, choć równie często można spotkać się (zwłaszcza w zachodniej części kraju) z formatem NF 240x115x71mm (format niemiecki). W każdym z tych formatów można wyodrębnić 3 typy cegieł:

Prócz wymienianych podstawowych typów cegieł można również spotkać „kształtki” pozwalające na wykonywanie finezyjnych zwieńczeń, czap, warstw grenadierskich itp. Stanowią jednak one uzupełnienie oferty i różnią się kształtem w zależności od producenta.

Cegła a przepisy

Do 2006 r cegły w Polsce były produkowane i podlegały ocenie wg PN-B-12008 „Wyroby budowlane ceramiczne – cegły klinkierowe budowlane”. Od dnia 1 kwietnia 2006r w oparciu o Dyrektywę o wyrobach budowlanych nr 89/106/EWG, zgodnie z którą wprowadza się harmonizację przepisów technicznych, które ograniczają się do sprecyzowania najważniejszych wymagań jakie musi spełniać wyrób oferowany na rynku UE, aby był dopuszczony do obrotu, wycofano z użycia „stare” normy polskie i jedyną obowiązującą normą jaka pozostała jest obecnie norma PN EN 771-1 „Wymagania dotyczące elementów murowych Część I: Elementy murowe ceramiczne”. Norma ta wprowadza inne niż  stosowane dotąd w polskich normach definicje i oznaczenia.

Produkcja cegły

Cegły klinkierowe powstają w wyniku wypału odpowiednio wyselekcjonowanych gatunków glin (nie każda glina nadaje się do produkcji cegły klinkierowej) w temperaturze około 1000-1100 st C. Do masy nie dodaje się nic więcej poza piaskiem i szamotem, które mają ograniczyć skurcz cegły oraz nadać cegle właściwe parametry fizyczne. Powstaje w wyniku takiego działania spiek o bardzo niskiej nasiąkliwości i dużej wytrzymałości mechanicznej. Z rodzajem gliny nieodłącznie związana jest kolorystyka cegły. Zależy ona bowiem od rodzaju złoża. W Polsce dominują złoża glin wypalających się naturalnie na kolor czerwony (Gozdnica woj. lubuskie), jednak spotkać też można rzadkie złoża glin wypalających się naturalnie na kolor żółty (złoża Monokliny Przedsudeckiej). Poprzez zmieszanie dwóch lub więcej gatunków glin można uzyskiwać kolory pośrednie lub wyroby cieniowane.

Innym sposobem uzyskiwania koloru cegły jest tzw. angobowanie. Jest to proces polegający na nakładaniu na uformowaną i wysuszoną cegłę wykonaną z masy o danym kolorze  glinki o innym, zwykle kontrastowym kolorze. Po wypaleniu produktu uzyskujemy jednolity spiek w określonej kolorystyce.

Jako że do gliny nie dodaje się żadnych farb czy pigmentów nie ma mowy o zmianie jej kolorystyki w czasie. W tym tkwi właśnie sekret trwałości koloru cegły – może ona ulec zabrudzeniu czy zakurzeniu, ale nie ma prawa się odbarwić czy wyblaknąć. Wszystkie cechy nadane w czasie procesu produkcji cegłom przenoszą się w późniejszym okresie na powstałe z nich konstrukcje w tym także na elewacje. Tym sposobem uzyskujemy trwałe odporne na warunki zewnętrzne i co ważne także na blaknięcie konstrukcje, które mają ponadczasowy charakter.

Jak widać nie wszystko co z pozoru wydaje się proste – bo tak przecież większość z nas myśli, bądź myślało o cegle  – faktycznie takim jest. Produkcja cegły klinkierowej mimo, że podlegała i podlega ciągłej automatyzacji nie dała się jednak w całości poskromić i daleka jest od tworzenia powtarzalnych wymiarowo i kolorystycznie „klocków” – ale w tym właśnie tkwi jej urok i fakt, że stosuje się ją nadal nieprzerwanie już od ponad 7000 lat.

żródło: materiały udostępnione przez CRH KLINKIER oraz http://budinpol.com.pl